کشف شهاب سنگ فامنین در همدان‎

صبح روز شنبه ۶ تیر ۱۳۹۴ حادثه عجیبی در شهرستان فامنین در استان همدان رخ داد. سقوط یک شهاب سنگ کوچک روی بام خانه‌ای در این شهر ساکنان خانه را شوکه کرد و خیلی زود خبر آن در همه جا پیچید.

رضا سلیمی، صاحب همان خانه‌ای است که شهاب سنگ روی بام آن سقوط کرده است. او می‌گوید: حدود ساعت ۸صبح بود که صدای مهیبی شنیدم و افتادن یک شیء روی پشت‌بام باعث ریزش مقدار کمی از گچ سقف شد. با عجله خودم را به پشت‌بام رساندم و دیدم که سنگی به ابعاد تقریبی ۵سانتی‌متر در ۵سانتی‌متر روی پشت‌بام افتاده است.

وقتی به آن دست زدم کمی داغ بود. این سنگ ایزوگام پشت‌بام را سوراخ کرده به سیمان رسیده و تکه‌های کوچکی از آن هم به اطراف پخش شده بود. حتی تکه‌هایی از سنگ لانه پرندگان را هم از پاشیده بود و من که حسابی شگفت‌زده بودم بدون آنکه سنگ را دستکاری کنم به جست وجو در اطراف پرداختم تا ببینم آیا نمونه‌ای از آن را می‌یابم یا نه.

من تا پیش از این چنین اتفاقی را ندیده و نشنیده بودم و مثل فیلم‌ها می‌ترسیدم که نکند سنگ دیگری روی بام خانه‌ام فرود بیاید یا به سرم اصابت کند. ماجرایی را که رضا سلیمی تعریف کرد، فرماندار فامنین هم تأیید می‌کند و می‌گوید: وزن این شهاب سنگ نزدیک به یک کیلو بوده که تکه‌های آن برای بررسی بیشتر به آزمایشگاهی در همدان ارسال شده است.

ظاهر پورمجاهد با اشاره به اصابت این شهاب‌سنگ به یک خانه مسکونی ادامه می‌دهد: به این خانه آسیب جزئی وارد شده و ساکنان آن سالم هستند. از سوی دیگر مسئول اخترشناسی مرکز ابن‌ صلاح‌ همدانی نیز معتقد است: این شهاب‌‌سنگ‌ها باقیمانده بارش‌های آسمانی هستند که در ماه‌های مختلف اتفاق می‌افتند. اغلب سنگ‌های حاصل از بارش‌های آسمانی در همان جو زمین می‌سوزند و به زمین نمی‌رسند اما احتمال اینکه یک مورد از جو زمین عبور کند وجود دارد. با این حال مشخصه سنگ‌های آسمانی را تنها با آزمایش می‌توان شناسایی کرد و تنها با توجه به ظاهر آنها نمی‌توان گفت که فلان سنگ آسمانی بوده است.

بیان ماجرا از زبان نمیانده مردم همدان

ابراهیم کارخانه ای نماینده مردم همدان با اشاره به جزئیات برخورد یک قطعه سنگ به منزل مسکونی در شهرستان فامنین همدان، اظهار داشت: ساعت ۸ صبح شنبه ۶ تیرماه یکی از ساکنین شهر “فامنین” متوجه می شود ضربه سنگینی به پشت بام منزل اش وارد شده است.

وی از ورود ستاد بحران و فرمانداری شهرستان فامنین برای تکمیل اطلاعات خبر داد و گفت: سقوط شهاب سنگ جز حوادث غرمترقبه است که برخورد آن با زمین یک مورد استثنا است، سابقه برخورد چنین سنگ هایی را در بیابان ها و مناطق غیر مسکونی در کشور داشته ایم.

نماینده مردم همدان در مجلس شورای اسلامی افزود: تکه ای از سنگ نزد اساتید زمین شناسی همدان قرار گرفت که پس از بررسی آن را شهاب سنگ آسمانی تعیین کردند.این تکه سنگ در اختیار صاحب خانه است. اما اساتید زمین شناسی در مرحله آنالیز آن هستند.

کارخانه ای ادامه داد: یک قطعه سنگ داغ که با دوده پوشانده شده و وزنی حدود یک کیلوگرم دارد از ایزوگام عبور کرده و به بافت سنگی پشت بام رسیده اما از آن عبور نکرده است.

کارخانه ای در پایان اضافه کرد: به طور طبیعی جو زمین مانع ورود اشیاء کرات دیگر به داخل زمین می شود و نمی توان برای آن پیش بینی و یا تمهیداتی را فراهم کرد.

پدیده زمینی جذاب سنگ‌های آسمانی

حامد پورخرسندی، دانشجوی پسا دکتری شهاب‌سنگ شناسی مرکز اروپایی مطالعات و آموزش علوم زمین، شهاب‌سنگ‌ها را قطعات جامدی دانست که از فضای میان سیاره‌ای به کره زمین می‌رسند، گفت: این اجسام، سنگ‌های فضایی هستند که از سطح اجرام دیگر کنده شدند و در کره زمین سقوط کردند و ما به این سنگ‌ها، “شهاب‌سنگ” یا “سنگ آسمانی” می‌گوییم.

وی با اشاره به ویژگی‌های این نوع سنگ‌های آسمانی، اظهار کرد: معمولا این سنگ‌ها تفاوت زیادی با سنگ‌های موجود در کره زمین ندارند، ولی زمانی که شهاب‌سنگ‌ها در کره زمین سقوط می‌کنند با سرعت زیاد از جو زمین عبور می‌کنند و ورود آنها به جو زمین موجب می‌شود که بسوزند و روی سنگ پوسته‌ای به نام “پوسته سوخته” تشکیل می‌شود و این امر یکی از مشخصه‌های اصلی شهابسنگ‌ها است.

پورخرسندی ادامه داد: علاوه بر آن، این سنگ‌های آسمانی حاوی  موادی چون “آهن خالص” هستند و وجود این ماده در شهاب‌سنگ‌ها باعث شده که چگالی بالایی داشته باشند، ضمن آنکه با دلیل وجود این عنصر، شهاب‌سنگ‌ها جذب آهن ربا می‌شوند.

این دانش آموخته رشته شهاب‌سنگ شناسی، وجود پوسته سوخته، خاصیت مغناطیسی و چگالی بالا را ۳ مشخصه مهم شهابسنگ‌ها دانست که می‌توانیم از طریق این ۳ مشخصه برای تشخیص این سنگ‌ها استفاده کنیم، ادامه داد: ولی بسیاری از سنگ‌های زمینی نیز هستند که این مشخصات را دارند اما در نظر داشتن این ویژگی‌ها موجب می‌شود که ما را در شناسایی سنگ‌های آسمانی کمک کند.

ردیابی شهاب سنگ‌ها در کره زمین

وی به بیان ردیابی شهاب‌سنگ‌ها بر روی زمین پرداخت و گفت: نحوه ردیابی شهاب‌سنگ‌ها بر روی زمین به دو صورت‌ انجام می‌شود که یک روش آن استفاده از دوربین‌های ویژه است. برخی از کشورها با استفاده از این دوربین‌ها می‌توانند زمانی که شهاب‌سنگی در جو زمین پدیدار می‌شود، آن را ردیابی و محاسبه کنند که در کدام منطقه سقوط خواهد کرد.

این محقق اضافه کرد: در روش دوم محققان به دنبال شهاب‌سنگ‌هایی می‌روند که طی چند صد و یا هزار سال گذشته سقوط کرده و برای این منظور به بیابان‌ها و صحراهایی می‌روند که احتمال سقوط این شهابسنگ‌ها وجود دارد.

وی در پاسخ به این سوال که آیا نقشه‌ای برای ردیابی شهاب‌سنگ‌ها وجود دارد یا خیر، توضیح داد: وقتی شهابسنگ‌ها کشف می‌شوند، از سوی پژوهشگران و محققان مورد بررسی قرار می‌گیرند و مختصات آنها بر روی نقشه بزرگی رسم خواهد شد و بر اساس آن می‌توان دریافت که شهاب‌سنگ‌ها در کدام منطقه بیشتر یافت شدند.

به گفته این محققان، تاکید کرد: این نقشه‌ها در بولتن بین‌المللی شهابسنگ‌ها در دسترس است.

وی به پراکندگی شهاب‌سنگ‌ها در ایران اشاره کرد و ادامه داد: بر اساس  مطالعاتی که از حدود ۸ سال گذشته انجام دادیم، مشاهده کردیم که در مناطق بیابانی احتمال ماندگاری شهاب‌سنگ‌های دیرینه وجود دارد؛ از این رو در مناطق بیابانی شانس یافتن شهاب‌سنگ‌ها زیاد است و در بررسی‌هایی که انجام دادیم، مشخص شد که بیابان “لوت” یکی از  مناطقی است که می‌تواند میزبان تعداد زیادی شهابسنگ باشد و مطالعات بعدی که توسط گروه ما یعنی گروه‌های شهاب‌سنگ‌شناسان آماتور انجام شد، شهاب‌سنگ‌هایی را یافتیم و نشان داد که بیابان لوت یکی از مناطقی است که امکان یافتن تعداد زیادی از شهابسنگ‌ها در آن وجود دارد.

سفر به جنوبنگان

پورخرسندی به بیان انجام سفر تحقیقاتی به جنوبگان اشاره کرد و یادآور شد: زمینه تحقیقاتی من در مقطع دکتری بر روی شهاب‌سنگ‌ها متمرکز بود؛ از این رو سفرهای تحقیقاتی بسیاری از بیابان‌های کره زمین انجام دادم.

این عضو تیم شهاب‌سنگ شناسی مرکز اروپایی مطالعات و آموزش علوم زمین سفر به “صحرای آفریقا تا عمان”، “بیابان‌های ایران”، “بیابان‌های شیلی” را از جمله سفرهای تحقیقاتی در این زمینه نام برد و گفت: پس از پایان دوره دکتری، محور مطالعاتی من بیشتر بر روی شهابسنگ‌هایی متمرکز شد که در جنوبگان می‌توان جمع آوری کرد و در قالب پروژه‌ای که در سال جاری اجرایی کردیم، به مدت ۴۵ روز به جنوبگان سفر و در زمینه شهاب‌سنگ‌های این منطقه مطالعاتی را اجرایی کردیم.