تاریخ دقیق ماه گرفتگی یا خسوف سال ۱۴۰۰‎

رویدادهای نجومی همواره بسیار مورد استقبال عموم مردم قرار می گیرد. در این بین افرادی که به نجوم و فضا شناسی علاقه دارند، این اتفاقات را با دقت و وسواس خاصی دنبال می کنند.

یکی از این رویدادهای نجومی، خسوف یا همان ماه گرفتگی است. در حالت خسوف خورشید، زمین و ماه روی یک خط قرار می گیرند. در این حالت، زمین بین خورشید و ماه قرار می گیرد و روی ماه سایه می اندازد و مانع رسیدن نور خورشید به ماه می شود، همین امر سبب تاریک شدن ماه می شود که به آن ماه گرفتگی می گویند. شاید جالب باشد که بدانید در سال ۱۴۰۰ هم یک خسوف کامل در تاریخ ۵ خرداد و یک خسوف جزئی در تاریخ ۲۸ آبان ماه اتفاق افتاده است و از این خسوف به نام طولانی ترین خسوف قرن نام برده می شود.

دانستن این نکته هم خالی از لطف نیست که در شب ۱۴ دی ماه سال ۱۴۰۰، یک ستاره دنباله دار در آسمان مشاهده خواهد شد، پس فراموش نکنیم که در این تاریخ چشم به آشمان بدوزیم و با دیدن این ستاره دنباله دار آرزوهای زیبا برای خود و سایرین داشته باشیم.

ماه گرفتگی کامل ۵ خردادماه

نیم سایه بین ساعت ۱۴:۱۵ تا ۱۷:۲۲ از سایه زمین عبور کرد و یک ماه گرفتگی کامل ایجاد شد. ماه گرفتگی در هر مکانی که ماه در آن زمان بالاتر از افق قرار داشت از جمله اقیانوسیه، قاره آمریکا و آسیای شرقی و جنوب شرقی قابل مشاهده بود (در ایران قابل مشاهده نبود)

خسوف کامل از ساعت ۱۵:۴۲ تا ۱۵:۵۶ ادامه داشت. در خسوف نیم سایه زمین بخشی از نور خورشید را مسدود می‌کند و باعث می‌شود ماه کمتر از حد معمول روشن باشد، اما کاملاً تاریک نمی‌شود. وقتی قرص ماه کاملاً در نیم سایه قرار می‌گیرد و بخاطر پراکندگی نور خورشید در اطراف اتمسفر زمین طول موج قرمز نور روی سطح ماه منعکس می‌شود که غالباً رنگ قهوه‌ای مایل به قرمز به خود می‌گیرد.

ماه گرفتگی جزیی ۲۸ آبان ماه

در نخستین ساعات روز ۱۹ نوامبر (۲۸ آبان) زمین از بین ماه و خورشید می‌گذرد و سایه آن روی ماه می‌افتد. این ماه گرفتگی در ساعت ۴ صبح به وقت ساحل شرقی آمریکا به بیشترین میزان می‌رسد. در این ساعت زمین ۹۷ درصد ماه در سیاه زمین است و در هاله‌ای سرخ رنگ دیده می‌شود.

به گفته ناسا ماه گرفتگی جزئی مذکور ۳ ساعت و ۲۸ دقیقه و ۲۳ ثانیه طول می‌کشد که این مدت طولانی‌تر از هر ماه گرفتگی دیگری است که بین ۲۰۱۰ تا ۲۱۰۰ میلادی اتفاق می‌افتد.

البته ماه گرفتگی‌ها اصولاً در سراسر جهان قابل مشاهده نیستند و فقط در جایی رصد می‌شوند که این ستاره بالای افق باشد. ماه گرفتگی بزرگ مورد نظر نیز در آمریکای شمالی قابل رصد است. همچنان ساکنان آمریکا و مکزیک نیز می‌توانند این رویداد را رصد کنند.

علاوه بر آنها ساکنان آمریکای جنوبی و اروپای غربی قادر به رصدی بخشی از این رویداد هستند. هرچند مناطق غرب آسیا و اقیانوسیه قادر به رصد شروع ماه گرفتگی نیستند. ساکنان آفریقا و اقیانوسیه نیز نمی‌توانند ماه گرفتگی بزرگ قرن را رصد کنند.

ناسا پیش بینی می‌کند ۱۷۹ ماه گرفتگی دیگر در ۸۰ سال آینده (به طور متوسط هر دو سال یکبار) اتفاق می‌افتد. ماه گرفتگی بعدی نیز در ۱۶ می ۲۰۲۲ اتفاق می‌افتد.

کاربرد فازهای ماه

در بسیاری از تمدن‌های اولیه از گام‌های ماه برای اندازه‌گیری گذشت زمان استفاده می‌کردند در واقع برخی تقویم‌ها با گام‌های ماه هماهنگ می‌شود. تقویم‌های عبری، مسلمانان و چینی‌ها همگی تقویم‌های قمری است. فاز ماه جدید یا ماه‌نو به عنوان آغاز هر ماه تقویم قمری شناخته می‌شود و فاز ماه کامل در اواسط ماه قمری اتفاق می‌افتد. وقتی ماه کامل است هنگام غروب خورشید طلوع می‌کند و در تمام طول شب قابل مشاهده است و هنگام طلوع خورشید غروب می‌کند. ماه وقتی در فاز کامل است کاملاً مقابل خورشید در آسمان است. ماه کامل همچنین با توجه به گرفتگی‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

ماه گرفتگی چیست؟

ماه گرفتگی زمانی اتفاق می‌افتد که خورشید، زمین و ماه در یک خط مستقیم قرار بگیرند به طوری که زمین از بین خورشید و ماه عبور می‌کند و روی سطح ماه سایه می‌اندازد. هر بار که ماه به دور زمین می‌چرخد با رسیدن به فاز ماه‌ کامل تقریباً از مقابل خورشید در آسمان عبور می‌کند. اگر مدار چرخش ماه دقیقاً با همان صفحه‌ای که زمین به دور خورشید می‌چرخد منطبق باشد در مسیر گردش این اجرام زمین بین خورشید و ماه قرار می‌گیرد و ماهانه زمان ماه کامل خسوف اتفاق می‌افتد. اما این‌گونه نیست.

در حقیقت مدار ماه با زاویه پنج درجه نسبت به مدار زمین به دور خورشید اختلاف زاویه دارد. این بدان معناست که هم خطی خورشید – زمین – ماه هنگام فاز ماه کامل معمولاً پیش نمی‌آید. در نتیجه یک ناظر در ماه می‌بیند که زمین با اختلاف چند درجه از کنار خورشید عبور می‌کند.

ماه گرفتگی تنها در صورتی اتفاق می‌افتد که هنگام نزدیک شدن ماه به صفحه زمین-خورشید (دایرهالبروج)، از نقاطی به نام گره‌های مداری عبور کند. ماه هنگام گردش به‌دور زمین در طول مدارش دو بار از صفحه زمین-خورشید عبور می‌کند که نقاط تلاقی صفحه دایرهالبروج و مدار چرخش ماه به دور زمین‌گره نامیده می‌شود.

ماه گرفتگی فقط زمانی اتفاق می‌افتد که زمان عبور ماه از یکی از این گره‌ها با ماه کامل همزمان شود. این اتفاق تقریباً هر شش ماه یک‌بار معمولاً دو هفته قبل یا بعد از خورشید گرفتگی اتفاق می‌افتد.

ماه گرفتگی چه زمانی قابل مشاهده است؟

خسوف ماه در هر مکانی که‌این جرم آسمانی در آن زمان بالاتر از افق قرار دارد قابل مشاهده است. از آنجایی که ماه گرفتگی مستلزم قرار گرفتن این سیاره در مقابل خورشید است وقتی ماه را می‌توان بالاتر از افق در مکانی دید پس خورشید در زیر افق دید است پس خسوف قابل رؤیت است.

ساختار سایه زمین

سایه مخروطی شکل زمین از دو قسمت مرکزی که مخروط سایه و دیگری مخروط نیم سایه تشکیل شده است. با قرار گرفتن در مخروط نیم سایه زمین فقط بخشی از قرص خورشید توسط زمین پوشانده می‌شود؛ اما در ناحیه سایه کره زمین کل قرص خورشید را می‌پوشاند.

ماه گرفتگی جزئی

زمانی که ماه از ناحیه نیم سایه عبور کند و وارد مخروط سایه مرکزی نشود ماه گرفتگی نیم سایه است و تشخیص آن با چشم دشوار است، یا تاریک‌تر از حد معمول به نظر می‌آید. زمین فقط برای مقداری از نور خورشید مانع ایجاد می‌کند. در حالی که مناطق درون سایه به هیچ وجه از خورشید، تابشی دریافت نمی‌کنند. اگر یک تکه از ماه وارد سایه زمین شود در این حالت ماه گرفتگی جزئی رخ می‌دهد که تنها تکه‌ای از ماه دچار گرفت می‌شود.