پدر علم نجوم ایران کیست؟

مهندس احمد دالکی را با نام پدر علم نجوم ایران می شناسند. از هیمن رو در نظر داریم تا به بررسی زندگی نامه و آثار و فعالیت های ایشان بپردازیم. با ما همراه باشید.

مهندس احمد دالکی متولد ۱۳۱۵ در شهرستان دشتستان،اولین درجه مهندسی خود را در رشته کشاورزی از دانشگاه شیراز در سال ۱۳۳۷ گرفته است. سپس دو دوره مهندسی،یکی در نقشه برداری هوایی و دیگری تفسیر عکس های هوایی را در انستیتوی هوافضای دلفت هلند(itc) بین سالهای ۱۳۴۳_۱۳۴۷ گذرانده و سپس دوره سنجش از راه دور و استفاده از تصاویر ماهواره ای را در آمریکا در سال ۱۳۵۵دیده است.
در چند دهه اخیر ایشان موفق به خدمات همگانی در زمینه ترویج علم بخصوص ستاره شناسی و فضا شده که به چند مورد آن اشاره میشود : برنامه ریزی و راه اندازی رصد خانه پارک زعفرانیه در سال ۱۳۶۹ و به عنوان اولین مدیر آن بنیانگذاری و کمک اساسی به ساخت و راه اندازی آسمان نمای تهران خیابان معلم در سال ۱۳۷۲،اولین مدیر عامل بنیاد علمی زیرک زاده با هدف عمومیت دادن به علم در سال ۱۳۷۳، طراحی ،ساخت و بنیانگذاری مرکز علوم و ستاره شناسی تهران در نیاوران متعلق به شهرداری تهران جهت استفاده عمومی و مدیدیرت آن به مدت به مدت ۳ سال تا سال ۱۳۸۲ بر عهده ایشان بود.

تدارک برنامه های تلویزیونی علمی بخصوص بنیانگذاری برنامه آسمان شب جهت ترویج علم ستاره شناسی در سطح جامعه و دیگر برنامه های رسانه ای در کارنامه ایشان قرار دارد.
ایشان از سال ۱۳۳۸ تا دو سال پس از انقلاب در سازمان جنگل‌بانی مشغول به فعالیت بود. همچنین تا قبل از انقلاب بمدت ۵سال در سازمان شکاربانی و نظارت بر صید (سازمان حفاظت محیط زیست امروزی) فعالیت داشت. وی از حدود سال ۱۳۴۵ در دانشگاه‌ها تدریس می‌کرد. از جمله در دانشگاه شهید بهشتی تهران به تدریس سنجش از دور، نقشه‌خوانی، کارتوگرافی، مسّاحی، علوم وابسته به آن و به‌ویژه درس زمین در فضا پرداخت. در سال ۱۳۵۹ بازنشسته شد که در خلال این سال‌ها عمدهٔ فعالیت او در زمینه‌های مربوط به مطالعات ستاره‌شناسی در بین طبقات مختلف مردم به‌ویژه جوانان علاقه‌مند و سعی در اختصاص دادن اوقات فراغت آن‌ها به این سو بوده‌است. او در دهه شصت مجری برنامه علمی گوناگون بود.
وی از حدود سه دهه قبل با تلویزیون و گاهی رادیو همکاری داشته و برنامه نجومی و فضایی زنده را تدارک و از شبکه ۴ سیما به‌طور متوسط هفته‌ای دو برنامه ارائه داده‌است. وی در حال حاضر نیز در صدد کمک به راه اندازی چند مرکز علمی و رصدخانه در نقاط مختلف کشور است.

دکتر منوچهر بایندری، کتاب زندگینامه دالکی را تحت عنوان «شبگرد آسمان» نوشته‌است. این کتاب در سال ۱۳۹۷ به همت انتشارت سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران انتشار یافت. نویسنده در این کتاب، در فصل‌های گوناگون از کودکی تا دوره‌های تحصیلی، شغلی و مسافرت‌های علمی این پژوهشگر را به نگارش درآورده است. توصیف کوچه‌ها و محله‌های قدیمی شیراز چون محلهٔ لب آب که حدود دروازهٔ شاه داعی و امامزاده ابراهیم واقع شده بود با آن باغ‌ها و کشتزارهای سبز و عطر بهارنارنج و شب‌های ستاره انگیز، علاقه به طبیعت و آسمان را در دل کودکانه او برانگیخته بود تا بعدها در جوانی مشاغلی مانند شکاربانی، جنگلبانی، نقشه‌کشی و سفر به آفریقا، لنین گراد، هاوایی، آلاسکا و سرزمین مایاها را برای افزایش دانش ستاره‌شناسی و جغرافیایی خود تجربه کند. خاطرات زندگی دالکی در فصل‌های این کتاب، به خوبی نشان می‌دهد که یک دانشمند بالقوه برای رسیدن به قله دانش از چه مسیرهای پر فراز و نشیبی عبور کرده‌است.
شاید مهم‌ترین دلیل مطالعه اخترشناسی این باشد که اخترشناسی به دنبال ارضاء کنجکاوی ذاتی بشر در خصوص جهانی است که در آن زندگی می‌کند، و سعی می‌کند تا پاسخ آن سوال «بزرگ» را پیدا کند: اینکه جهان چطور خلق شد؟ ما از کجا آمده‌ایم؟ آیا گونه‌های حیات هوشمند دیگری غیر از ما نیز در جهان وجود دارند؟

شاید بپرسید نجوم چیست؟

نجوم مطالعه مواد است و مقدمه ای است درباره فرایند بوجود امدن آنچه در آنسوی جو زمین است که این جهان،آسمان و گوی آسمان را از اتم های کوچک تا گیتی وسیع شامل میشود.
منجمان اجرام آسمانی مانند سیارات،ستاره ها،ستاره های دنباله دار،کهکشانها،سحابیها،و مواد بین کهکشانها را مطالعه میکنند.
بخشی از جهان ما،زمین و آنچه در آن اتفاق می افتد ،اختر شناسی را شامل می شود،در واقع زمین آزمایشگاه ماست و هر چه که درباره جهان می دانیم از انچه از زمین میتوانیم ببینیم و تصور کنیم سر چشمه می گیرد.
قبل از اختراع تلسکوپ در نزدیکی قرن هفدهم،نجوم بر اساس مشاهده با چشم غیر مسلح،پایه گذاری شده بود.
در ابتدا مردم از محل ستاره ها و سیارات در آسمان نقشه تهیه می کردند.
منظومه ما که به آن منظومه شمسی می گوییم،اولین دایره اکتشاف هر منجمی است،منجمان اولیه در ابتدا متوجه ستاره گانی شدند که تکان نمی خورند و در آسمان ثابت هستند. سپس با اجرامی اشنا شدند که در آسمان حرکت های منظمی دارند.بعضی ها تند و بعضی کند،گاها طلوع کرده و یا در بازه هایی قابل مشاهده نبودند.منجمان باستان این اجرام را سیاره نام گذاشتند.
در سال ۱۵۰ میلادی،یک منجم و ریاضیدان یونانی به نام کلودیوس بطلمیوس یک رساله درباره علم نجوم نوشت، او در ان رساله ۴۸ گروه ستاره هایی که صورت فلکی نامیده می شدند را فهرست کرد.

حالا سوال اینجاست که فایده نجوم چیست؟

شاید مهم‌ترین دلیل مطالعه اخترشناسی این باشد که اخترشناسی به دنبال ارضاء کنجکاوی ذاتی بشر در خصوص جهانی است که در آن زندگی می‌کند، و سعی می‌کند تا پاسخ آن سوال «بزرگ» را پیدا کند: اینکه جهان چطور خلق شد؟ ما از کجا آمده‌ایم؟ آیا گونه‌های حیات هوشمند دیگری غیر از ما نیز در جهان وجود دارند؟

هر پیشرفتی در اخترشناسی جامعه را یک گام به سوی یافتن پاسخ این پرسش نزدیک‌تر می‌کند. با استفاده از فناوری‌های پیشرفته‌ای همچون CCD های بسیار پیچیده و تلسکوپ‌های زمینی و فضایی بزرگ‌تر، ما به اعماق کیهان و جهان اولیه خیره شده‌ایم، به دنبال دنیاهای قابل سکونت گشته‌ایم، و به این نتیجه رسیده‌ایم که در این دنیای بی‌کران «ذره غباری» بیش نیستیم.

اخترشناسی مدام دو نکته ظاهرا متناقض را به بشریت یادآوری می‌کند. نخست اینکه «جهان بی‌کران است و ما تنها بخش بسیار ریزی از آن هستیم.» و دوم اینکه «حیات نادر و ارزشمند است.» خانه‌ای زیبا و منحصر به فرد همچون زمین چندان در کیهان متداول نیست و ما باید مراقب آن باشیم.