تلسکوپ

پیشینه
ساخت دوربین را اولین بار به یک عینک ساز هلندی بنام هانس لیپرشی نسبت می دهند. وی با کنار هم گذاشتن چند عدسی توانسته بود وسیله ای بسازد که اجسام دور را بزرگ تر نشان دهد.

اما بدون شک اولین مخترع تلسکوپ شکستی نجومی را گالیله می دانیم. او بود که برای اولین بار با استفاده از دو عدسی که خود ساخته بود توانست آسمان را رصد کند و به بررسی ماه، اقمار مشتری، و سایر اجرام آسمانی بپردازد. بزرگنمایی اولین تلسکوپ گالیله حدود ۳ برابر بود ولی بعد ها توانست تلسکوپی با بزرگنمایی ۳۰ برابر نیز بسازد. با این وجود تلسکوپ های گالیله کیفیت بالایی نداشتند و دلیل آن مشکل بودن ساخت عدسی و همچنین وجود شیشه های نامرغوب بود.

در حدود سال های ۱۶۷۰ میلادی اسحاق نیوتون دانشمند انگلیسی توانست سیستم نوری جدیدی را پایه ریزی کند که بعد ها تلسکوپ بازتابی یا نیوتونی نام گرفت. وسیله او از یک آینه مقعر و یک آینه تخت تشکیل می شد که در یک لوله قرار گرفته بودند. آینه تلسکوپ نیوتون از فلز ساخته شده بود و قطری در حدود ۵ سانتی متر داشت بهمین دلیل تصاویری که ایجاد می کرد بسیار مبهم بودند.

حدود ۴ سال بعد از اختراع نیوتون فردی بنام جویلام کسگرین طرح جدیدی را برای تلسکوپ نیوتون ارائه کرد. در این طرح نور بازتاب شده از آینه مقعر بجای بازتاب از آینه تخت بوسیله یک آینه محدب به پشت لوله ارسال می شود. مهمترین مزیت این طرح کوتاه تر شدن طول لوله تلسکوپ در حدود نصف طول اولیه بود و این امر برای تلسکوپ های غول پیکر امروزی بسیار اهمیت می یابد. با این وجود طرح کسگرین مورد استقبال قرار نگرفت و سال ها بعد دانشمندان به اهمیت آن پی بردند.

پس از حدود دو قرن روند ارتقا و بهبود کیفیت نوری تلسکوپ ها ادامه یافت تا اینکه در سال ۱۹۳۰ عینک سازی بنام برنارد اشمیت وسیله جدیدی اختراع کرد . در این طرح از یک تیغه شیشه ای مخصوص استفاده می شد که بر سر تلسکوپ های بازتابی قرار می گرفت و ابیراهی کروی را از بین می برد و دیگر احتیاجی به ساخت آینه های سهموی نبود . علاوه بر این ها این نوع تلسکوپ ها میدان دید بسیار بالایی داشتند و اگر با سیستم کسگرین مخلوط می شدند تلسکوپی بدست می آمد که از هر جهت بر سایر تلسکوپ ها برتری داشت. امروزه بسیاری از منجمان نیمه آماتور از این تلسکوپ ها استفاده می کنند.

پس این اختراعات تلسکوپ ها روزبه روز پیشرفت کردند و از کیفیت بهتری برخوردار شدند. کم کم امکانات بیشتری به تلسکوپ ها اضافه شد و کارخانجات ساخت ابزار آلات نجومی پا به عرصه حیات نهادند. از این میان می توان کارخانجات Meade و Celestron آمریکایی، Tal روسی و Vixen ژاپنی را نام برد که امروزه بین منجمان آماتور و حرفه ای شهرت خاصی کسب کرده اند. با وجود این حرف ها هنوز هم بسیاری از ستاره شناسان تلسکوپشان را خودشان می سازند. رصد اجرام آسمانی از درون تلسکوپی که خود شخص آن را ساخته است صفای خاصی دارد!

ستاره شناس چینی در سال ۱۶۷۵ میلادی با مدل کره سماوی و اسطرلاباغلب گالیله را نخستین کسی می‌‌دانند که از تلسکوپ برای مشاهدات نجومی بهره گرفت. تا آن زمان شناخت بشر از آسمان محدود به قوه بینایی بود و ابزاری برای مشاهده آسمان وجود نداشت. اخترشناسانی چون گالیله و کپلر به کمک تلسکوپ دامنه آگاهی بشر از هستی را وسعت بخشیدند. این منجمان با بهره گیری از تلسکوپ، بر باورهای باطل بشر درباره مرکزیت زمین در کائنات، خط بطلان کشیدند.

تلسکوپ در سده ۱۸ میلادی برای ستاره‌‎شناسان به ابزاری غیر قابل چشمپوشی بدل شده بود. با پیشرفت فن تراش عدسی‌ها و دانش اپتیک، تلسکوپهای بزرگ‌تر و بهتر در رصد خانه‌ها نصب شد. حال آدمی سیارات و ستارگانی را می‌‌دید که پیش از اختراع تلسکوپ از وجود آنها بی خبر بود. او به یاری تلسکوپ پی برد جهان بزرگ‌تر از پندارهایش است.

با افزایش بزرگنمایی و وضوح تصاویر تلسکوپها، دامنه شناخت بشر از دنیای پیرامونش، بزرگ و بزرگ‌تر شد. با این حال در آغاز سده بیستم، اغلب ستاره شناسان اعتقاد داشتند که، جهان فقط از یک کهکشان تشکیل شده است که همان راه شیری است که منظومه خورشیدی از اجزای آن است.

در سال ۱۹۲۴ ادوین هابل، ستاره شناس امریکایی با استفاده از تلسکوپ ۱۰۰ اینچی خود کهکشانهای بسیاری، خارج از کهکشان راه شیری، رصد کرد. وی مشاهده کرد که کهشکانها در حال دور شدن از یکدیگر هستند. پس جهان در حال گسترش است. کشف وی بار دیگر مرزهای شناخت هستی را فروریخت و در پی آن نظریه انفجار بزرگ مطرح شد که تاکنون بهترین پاسخ به دورشدن کهکشانهاست.

اخترشناسان برای مشاهده بهتر آسمان، تلسکوپها را در کوهستانها و نواحی عاری از گرد و غبار و نور شهرها، نصب می‌کنند با این وجود برای رصد آسمان، در بند شرایط جوی هستند.

یک تلسکوپ بازتابی صد اینچی در رصدخانه مانت ویلسون در نزدیک کالیفرنیا در لس آنجلس .
انواع تلسکوپ

تلسکوپ نیوتونی

تلسکوپ کاسگرین

تلسکوپ گالیله ای

تلسکوپ اشمیت-کاسگرین

تلسکوپ گالیله‌ای
بزرگنمایی در این تلسکوپ‌ها بر اساس یک عدسی که در جلوی دهنه تلسکوپ قرار دارد انجام می‌گیرید و روش استفاده شده در آنها مانند دوربین‌های دوچشمی معمولی است. هزینه این تلسکوپ‌ها در سطوح حرفه‌ای عموماً بسیار بیشتر از مدل‌های دیگر است، و کیفیت بهتری را نیز ارائه می‌کنند.

تلسکوپ نیوتنی

یک تلسکوپ مدرن آماتوریبزرگنمایی در این تلسکوپ‌ها بر اساس یک آینه مقعر انجام می‌شود که روی آن پوششی از آلومینیوم دارد. پوشش آلومینیومی باعث می‌شود که اکسیده شدن آن باعث از بین رفتن قابلیت بازتاب آینه نشود. در بعضی دیگر از تلسکوپ‌ها از نقره استفاده می‌شود سپس روی آن پوششی قرار می‌گیرد که اکسیده نشود.

روش کارکرد این تلسکوپ‌های نیوتونی بدین صورت است: ابتدا پرتوها وارد تلسکوپ می‌شوند، سپس توسط آینه مقعر اصلی به نزدیکی دهانه تلسکوپ باز می‌گردند، و از آنجا توسط یک آینه یا منشور به سمت چشمی تلسکوپ بازتابیده می‌شوند.

این تلسکوپ‌ها عموماً قیمت مناسبی نسبت به نوع‌های دیگر دارند، و استفاده زیادی از آن‌ها بخصوص در نجوم آماتوری می‌شود.

تلسکوپ‌های نیوتونی عموماً طول بلندی دارند، همچنین پس از مدتی نیاز به تمیز کردن آینه، و پس از آن بسته به کیفیت روکش آلومینیوم آینه، نیاز به تجدید روکش دارند.

تلسکوپ کاسگرین
تلسکوپ‌های نیوتنی عموماً بلند هستند، و هنگامی که اندازه آینه اصلی آنها بزرگ‌تر می‌شود، طول تلسکوپ بسیار زیاد می‌شود. برای حل این مشکل از روشی به نام کاسگرین استفاده می‌شود.

در این روش، مرکز آینه اصلی تلسکوپ توسط تکنولوژی خاصی سوراخ شده، و چشمی در پشت تلسکوپ قرار می‌گیرد. همچنین آینه یا منشور جلوی تلسکوپ که پرتوهای نور را به سمت بدنه، یه چشمی هدایت می‌کرد، اکنون تنها پرتوها را به صورت مستقیم به آینه اصلی بازتاب می‌کند.

تلسکوپ فضایی مادون قرمز IRASدر این روش به دلیل اینکه پرتوها طول تلسکوپ را دوبار طی می‌کنند، طول تلسکوپ به نصف کاهش می‌یابد.

از روش کاسگرین در لنزهای آینه‌ای دوربین‌ها نیز استفاده می‌شود.

تیغه اشمیت
در بسیاری از تلسکوپ‌های امروزی، برای رفع مشکلات و خطاهای نوری که بخاطر نوع تراش آینه بوجود می‌آید، در دهانه تلسکوپ تیغه باریکی به نام تیغه اشمیت قرار می‌گیرد که کار تصحیح این خطا را بر عهده دارد و بر اساس تراش و خطای آینه ساخته می‌شود.

تلسکوپ اشمیت-کاسگرین
تلسکوپ اشمیت-کاسگرین به تلسکوپی گفته می‌شود که از هر دو فن‌آوری کاسگرین و تیغه اشمیت در آن استفاده شده باشد. این روش عموماً برای تلسکوپ‌های ۸ اینچ به بالا به کار می‌رود.

ساخت تلسکوپ
وسایل ضروری برای یک تلسکوپ نیوتنی (بازتابی) عبارتند از :

۱)آینه اصلی : وظیفه این قطعه جمع کردن نور از اجرام آسمانی و بازتاب آن می باشد. می توانید آن را خودتان بتراشید و یا خریداری نمایید.

۲)هلدر(نگهدارنده) آینه اصلی : این قطعه آینه اصلی را در خود مهار می کند و با پیچ هایی که در پشت آن نصب شده می توان تلسکوپ را همخط نمود.

۳)آینه ثانویه : کار اصلی این قطعه انعکاس نور بازتاب شده از آینه اصلی ، به کنار لوله است .

۴)هلدر(نگهدارنده) آینه ثانویه : این قطعه آینه ثانویه را در خود مهار میکند و با پیچ هایی که در پشت آن نصب شده می توان تلسکوپ را همخط نمود.

۵)چشمی : وظیفه این وسیله جمع آوری پرتو های نور منعکس شده و ارسال آن به چشم است .

۶)فوکوسر (تنظیم کننده) چشمی : با این قطعه می توان چشمی را عقب جلو کرد و با آن واضح ترین تصویر را برای چشم خود بدست آورد.

۷)لوله : تمامی قطعاتی که در بالا ذکر شد در لوله قرار می گیرد .

۸)مقر : وظیفه نگهداری و مهار لوله را بر عهده دارد و میتوان با آن جهت لوله را تنظیم نمود ؛ مقر می تواند از نوع سمت ارتفاعی یا استوایی باشد.

۹)پایه : مقر به همراه لوله بر روی پایه ثابت می شود . یک پایه خوب باید محکم و بدون لرزش باشد .

وسایل اختیاری برای یک تلسکوپ عبارتند از :

۱)دوربین جوینده و نگهدارنده آن : یک دوربین کوچک که بموازات لوله تلسکوپ نصب شده است ، جستجوی اجرام را بسیار ساده می کند.

۲)نگهدارنده (رابط) دوربین عکاسی : این وسیله دوربین عکاسی را به فوکوسر وصل می کند و با آن می توان به عکاسی از اجرام آسمانی پرداخت . بسته به نوع دوربین رابط های مختلفی استفاده می شوند.

۳)درپوش لوله : وسیله است که بر سر لوله تلسکوپ قرار می گیرد و مانع ورود گردوخاک به درون تلسکوپ می شود.

۴)فیلترها (پالایه ها) : فیلترهایی که به چشمی یا سر لوله تلسکوپ وصل و برای مقاصد مختلفی استفاده می شوند. مثلا : پالایه ماه،پالایه خورشیدی،پالایه سحابی و…

نمودار طیف الکترومغناطیس مخابره جوی کره زمین و انواع تلسکوپ هایی که برای عکس گرفتن از قسمت های مختلف طیف به کار می رود.

انواع تلسکوپ ها
تلسکوپ ها را به سه گروه عمده تقسیم بندی می کنند :

۱) تلسکوپ های شکستی

۲) تلسکوپ های بازتابی

۳) تلسکوپ های شکستی – بازتابی

تلسکوپ های شکستی
این تلسکوپ ها معمولا از یک عدسی همگرا تشکیل می شوند که کار جمع آوری نور را انجام می دهد . نور همگرا شده بسوی عدسی چشمی و سپس بسوی چشم هدایت می شود . مخترع این دسته تلسکوپ ها گالیله است . همین دلیل به این دسته ، تلسکوپ گالیله ای نیز می گویند .

مزایا : کیفیت بالای تصویر در صورت مرغوب بودن عدسی ها – میدان دید بالا

معایب : قیمت بالا – ابیراهی رنگی – سنگین بودن

تلسکوپ های بازتابی
در این تلسکوپ ها جمع آوری نور به عهده یک آینه مقعر است . این آینه می تواند قسمتی از یک کره یا قسمتی از یک سهمی باشد . نور جمع آوری شده توسط یک آینه ثانویه به بیرون از لوله تلسکوپ هدایت شده و به عدسی چشمی ارسال می شود. در تلسکوپ های بازتابی اگر از آینه سهموی شود ابیراهی کروی به حداقل کاهش می یابد. مخترع این دسته تلسکوپ ها نیوتن است . همین دلیل به این دسته ، تلسکوپ نیوتنی نیز می گویند .

ساخت این تلسکوپ ها بسیار راحت تر از انواع دیگر تلسکوپ هاست بهمین دلیل بسیاری از منجمین آماتور از تلسکوپ های بازتابی استفاده می کنند.

مزایا : قیمت پایین – عدم ابیراهی رنگی

معایب : ساختن آینه مقعر سهموی مشکل است – میدان دید کم

تلسکوپ های شکستی – بازتابی
این تلسکوپ ها شبیه به تلسکوپ های بازتابی هستند، با این تفاوت که در ساخت آنان وسایلی به کار برده اند تا بتوان آینه کروی را طوری بکار برد که به آینه سهموی احتیاجی نباشد . تلسکوپ های اشمیت و ماکسوتف – باورز از این دسته اند .

مدل های Meade LX و همچنین مدلهایی از کارخانه Celestron نمونه هایی از این تلسکوپ ها هستند که با کیفیت بسیار بالایی با بازار عرضه می شوند

مزایا : کوتاه بودن طول لوله تلسکوپ – میدان دید بالا

معایب : ساخت تیغه تصحیح کننده یا عدسی هلالی برای آماتورها امکان پذیر نیست – قیمت بالا

استقرار سمت ارتفاعی بهتر است یا استوایی؟
پایه های سمت-ارتفاعی، درست مانند پایه های دروبین عکاسی فقط به بالا و پایین و چپ و راست حرکت می کنند و از این رو لوله تلسکوپ فقط در همین جهات حرکت خواهد کرد. بهترین نوع از پایه های سمت-ارتفاعی، آنهایی هستند که پیچ حرکت آرام دارند که به درد دنبال کردن جرم مورد نظر می خورند (البته فقط در جهت های گفته شده). با وجود این، پایه های سمت-ارتقاعی نمی توانند ستاره ها را در حرکت قوسی شان دنبال کند.

رادیو تلسکوپ
رادیو تلسکوپ نوعی آنتن رادیویی است که در اخترشناسی رادیویی به منظور پیدا کردن و جمع آوری اطلاعات از ماهواره‌ها و کاوشگر‌های فضایی و هر گونه منبع رادیویی در فضا استفاده می‌شود.

این نوع تلسکوپ‌ها با تلسکوپ‌های نوری متفاوت اند چون فقط می‌توانند از منابع رادیویی اطلاعات بگیرند.

رادیو تلسکوپ‌ها دارای دیش‌های بزرگی هستند که به صورت تکی یا چند تایی کار می‌کنند و معمولا برای جلوگیری از تداخل امواج الکترومغناطیسی منتشر شده از تلویزیون و رادیو و رادار و…در مکان‌های خالی از جمعیت واقع شده‌اند این دقیقا مانند تلسکوپ‌های نوری است که باید از آلودگی نوری پرهیزکند.

رادیو تلسکوپ برای مطالعه رخداد‌های رادیویی از ستاره ها, کهکشان‌ها اخترنما‌ها ,و سایر اشیا فضایی استفاده می‌شود در طول موجی بین ۱۰ متر (۳۰ مگاهرتز) و ۱ میلیمتر(۳۰۰مگاهرتز) در طول موج‌های بلند تر مانند ۲۰ سانتیمتر(۱۰۵ گیگاهرتز) بی قاعدگی‌ها در طبقه یونسفر زمین باعث خمیدگی امواج ورودی می‌شود, به این پدیده جرقه زدن می‌گویند که قابل قیاس با چشمک زدن ستارگان در طول موج مرئی می‌شود جذب امواج کهکشانی توسط لایه یونسفر با افزایش طول موج افزایش می‌یابد تا جایی که طول موج‌ها ی بالاتر از ۱۰ متر با رادیو تلسکوپ‌های زمینی قابل دریافت نیستند.

رادیو تلسکوپ های اولیه
اولین آنتن رادیویی استفاده شده برای تشخیص منابع رادیویی نجومی توسط Karl Guthe Jansky یکی از مهندسان لابراتوار تلفن بل در سال ۱۹۳۱ ساخته شد.جان اسکای شغل خود را به شناسایی منابع ایستا که توانایی مداخله با سرویس رادیویی تلفن را دارند اختصاص داد.آنتن جان اسکای برای دریافت سیکنال های رادیویی موج کوتاه در یک فرکانس ۲۰.۵ MHz (طول موجی تقریبا ۱۴.۶ m ) طراحی شده بود. آن نصب شده بوددر یک صفحه گردون که اجازه می داد تابه هر سمتی بچرخد،و چرخ و فلک جان اسکای نام گرفت.آن دارای ضخامتی تقریبا ۱۰۰ فوت(۳۰ متر)و ۲۰فوت (۶ متر)ارتفاع بود.وبوسیله مجموعهای از چهار چرخ چرخش و هدایت میشددر دریافت منابع رادیویی مزاحم (ایستا) و می توانست با دقت اشاره کند.بخشی کوچک امواج از یک طرف آنتن با سیستم خودکار و کاغذ آنالوگ ذخیره می شدند.بعد از ثبت سیکنال هااز همه مسیرها در چندین ماه،جان اسکای عاقبت آنها را به سه نوع ایستا دسته بندی کرد:نزدیک بوسیله توفان همراه بااذرخش وصاعقه ، دور توفان همراه بااذرخش وصاعقه و یک صدای ضعیف هیس از منبعی نا شناخته.

اخترشناسی رادیویی
اخترشناسی رادیویی یکی از شاخه‌های مهم اخترشناسی است که به مطالعه اجرام سماوی در زمینه امواج الکترومغناطیسی می‌پردازد.

تکنیک‌های اخترشناسی رادیویی شبیه به تکنیک‌های اخترشناسی اپتیکی است با این تفاوت که در اخترشناسی رادیویی از رادیو تلسکوپ استفاده می‌شود ولی در اخترشناسی از تلسکوپ نوری از این رو تنها می‌تواند از منابع رادیویی اطلاعت بگیرد.

تاریخچه
این ایده که اجرام سماوی می توانند تشعشعات رادیویی داشته باشند نخستین بار توسط معادله ماکسول نشان داده شد که تشعشات رادیویی از ستارگان می توانند با هر طول موجی وجود داشته باشند.

بسیاری از دانشمندان برجسته مانند توماس الوا ادیسون ,الیور جوزف لوج, و ماکس پلانک پیش بینی کرده بودنند که خورشید دارای تشعشعات رادیویی است. حتی لوج سعی کرد که سیگنال های خورشیدی را دریافت کند ولی به دلیل مشکلات دستگاهش در این امر موفق نبود.

اولین تشعشعات دریافت شده از یک منبع رادیویی در فضا که به طور اتفاقی در اوایل دهه ۳۰ ثبت شد به وسیله کارل گوت جانسکی انجام شد. او که به عنوان یک مهندس در آزمایشگاه تلفن بل کار می کرد در حال تحقیق و بررسی روی فرستادن امواج صوتی به آن سوی اقیانوس اطلس بود که بدین منظور از یک آنتن بزرگ استفاده می کرد سپس او متوجه شد که سیستم آنالوگ ضبط وی مدام یک سیگنال را از منبعی نامعین ضبط می کند از آنجا که این سیگنال روزی شدت گرفت جانسکی گمان کرد که منبع آن ممکن است خورشید باشد. پس از بررسی ها او متوجه شد که سیگنال دقیقا با طلوع و غروب خورشید مطابق نیست ولی در عوض در یک سیکل ۲۳ ساعت و ۵۶ دقیقه تکرار می شود نوعی از اجرام سماوی که ساکن در کره سماوی می باشند و با شب و روز زمین می چرخند با مقایسه مشاهدات وی با نقشه های فضایی ,دریافت که این سیگنال ها از کهکشان راه شیری می آید و در مرکز کهکشان قوت می گیرد در صورت فلکی کماندار او نتایج مشاهدات و اکتشافاتش را در سال ۱۹۳۳ رسما اعلام کرد. ولی از آنجا که آزمایشگاه بل وی را به شاخه دیگری منتقل کرد او نتوانست تحقیقات خود را در این زمینه ادامه دهد. گرت ربر با ساختن یک دیش شلجمی با ۹ متر طول در شعاع که در ساخت رادیو تلسکوپ استفاده می شد کمک شایانی به اخترشناسی رادیوی کرد این کار در ۱۹۳۷ انجام گرفت بعد از مدتی وی موفق به ترسیم اولین نقشه آسمانی از امواج رادیویی شد.

در ۱۹۴۲ ج.س هی که یک محقق نظامی در بریتانیا بود کشف کرد که خورشید امواج رادیویی می دهد.

در اوایل دهه ۵۰ مارتین ریل و آنتونی هویش دردانشگاه کمبریج از تداخل سنج امواج که در دانشگاه موجود بود استفاده کرده و موفق به ترسیم نقشه های معروف ۲c و ۳c شدند.

راهنمای خرید تلسکوپ
بزرگنمایی واقعی تلسکوپ چقدر است؟

در بعضی از این تبلیغات ها می نویسند: تلسکوپ با بزرگنمایی بیش از ۵۰۰ برابر و بدین وسیله می خواهند وانمود کنند هر چه قدرت بزرگنمایی تلسکوپ بیشتر باشد، آن تلسکوپ بهتر است. اما این قضیه حقیقت ندارد. برعکس، از نظر متخصصین بزرگنمایی مهمترین خصوصیت یک تلسکوپ نیست. به طور نظری، تلسکوپ ها را می توان طوری ساخت که بزرگنمایی بسیار زیادی داشته باشند اما برای بدست آوردن بیشترین بزرگنمایی تلسکوپ باید این نکته را در نظر داشت که تصویر بدست آمده باید واضح و از کیفیتی قابل قبول برخوردار باشد. این در صورتی است که به ازای هر ۵/۲ سانتی متر قطر شیئی تلسکوپ نباید بیش از ۵۰ برابر بزرگنمایی به دست آورد. پس بهترین بزرگنمایی قابل قبول برای یک تلسکوپ ۳ اینچی (۷۵ میلیمتری) ۱۵۰ برابر است. استفاده از بزرگنمایی های بیشتر (استفاده از چشمی های با فاصله کانونی کم) تصویری نا واضح و مات به دست خواهد داد.

بزرگنمایی تلسکوپ عبارت است از نسبت فاصله کانونی شیئی به چشمی: فاصله کانونی شیئی / فاصله کانونی چشمی = m

رصدخانه ملی رادیویی آمریکا واقع در ایالت نیومکزیکو.
مشخصه اصلی یک تلسکوپ چیست؟
مشخصه اصلی یک تلسکوپ گشودگی (قطر عدسی یا آینه اصلی) آن است. هرچه قطر گشودگی تلسکوپ بیشتر باشد نور بیشتری را جمع آوری می کند و تصویر واضح و روشنتری به دست می دهد. در این صورت می توان اجرام کم نوری مثل سحابی ها و کهکشان ها را دید.

توان جمع آوری نور، با مجذور قطر عدسی متناسب است. قطر مردمک چشم در هنگام شب تقریباً ۶ میلیمتر است. پس تلسکوپی با قطر ۲۴ میلی متر (۴ برابر قطر چشم)، ۱۶ بار بیشتر از چشم نور جمع آوری می کند. تلسکوپ ۴۸ میلی متری، ۶۴ بار بیش ازچشم نور جمع می کند و… توان تفکیک، یعنی اینکه تلسکوپ جزئیات جرم مورد رصد را چقدر تفکیک می کند. در نور زرد-سبز (میانه طیف مرئی)، توان تفکیک بر حسب ثانیه قوس از رابطه زیر حساب می شود. عدد ۵/۱۲ تقسیم بر قطر شیئی = توان تفکیک ( a ) نسبت کانونی یا عدد f عبارت است از : فاصله کانونی / قطرعدسی

کدام تلسکوپ، شکستی، بازتابی یا اشمیت-کسگیرن؟
معمولاً تلسکوپ ها را به دو نوع اصلی شکستی و بازتابی تقسیم می کنند. در تلسکوپ شکستی از یک عدسی برای جمع آوری و کانونی کردن نور استفاده می شود. در تلسکوپ بازتابی یک آینه مقعر نور را کانونی می کند. هر دو برای رصد مناسبند. اما هر کدام مزایایی خاص دارند. تلسکوپ های بازتابی اغلب گشودگی زیاد دارند، اما نسبتاً ارزان هستند. (قیمت یک بازتابی ۴ اینچی و یا ۱۰۰ میلی متری تقریباً ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار تومان است در حالی که بهای یک شکستی با همین قطر حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ هزار تومان است).

با وجود این تلسکوپ های شکستی معمولاً تصاویری واضح تر نسبت به تلسکوپ های بازتابی به دست می دهند. منجمان آماتوری که می خواهند جزئیات سطح سیارات را نگاه کنند از تسلکوپ شکستی، و آنهایی که می خواهند به اجرام کم نور مثل سحابی ها و کهکشان ها نگاه کنند از تلسکوپ بازتابی استفاده کنند.

نوع سومی هم از تلسکوپ ها به بازار آمده است که تقریباً ترکیبی از این دو نوه به نام کاتادیوپتریک که در آنها از آینه مقعر به عنوان شیئی و از یک عدسی تصحیح کننده در جلوی لوله تلسکوپ استفاده می شود. به این نوع تلسکوپ اشمیت-کاسگرن هم گفته می شود. حسن این نوع تلسکوپ ها در آن است که معمولاً طول لوله تلسکوپ کمتر است و عدسی ابتدای لوله نقش تصحیح کننده پرتوهای نور را دارد. این مدل ها هم محسنات تلسکوپ های بازتابی و هم شکستی را دارا است و حجم کم آنها حمل و نقل شان را ساده می کند. اما قیمت آنها کمی گران است. دو تولید کننده عمده این تلسکوپ ها، شرکت Celestron و دیگری Meade است. تلسکوپ های شرکت Celestron از نظر اپتیکی از شرکت Meade پیشی گرفته است. اما شرکت Meade در بخش الکترونیکی تلسکوپ از مرغوبیت بیشتری برخوردار است.

تلسکوپ بزرگ بهتر است یا کوچک؟
این حقیقت دارد که تلسکوپ بزرگتر جزئیات بیشتر و اجرام کم نورتر را بهتر نشان می دهند بسیاری را به این باور می کشانند، که تلسکوپ های کوچک ارزش خریدن ندارند. اما حتی یک تلسکوپ شکستی ۶۰ میلیمتری می تواند با نشان دادن اجرام زیادی شما را سال ها سرگرم و مجذوب کند. بسیاری از علاقمندان به ستاره شناسی؛ همین تلسکوپ های کوچک را برای همیشه نگه می دارند. اگر چه داشتن یک تلسکوپ بزرگ در تخیل همه ما خانه کرده و آدم را هیجان زده می کند، اما داشتن تلسکوپ های بزرگ دردسر هم دارد. برای حمل به حیاط، پشت بام، یا اتوموبیل یا هنگام نصب این تلسکوپ ها، دردسرشان آشکار می شود. بهترین تلسکوپ بزرگترین تلسکوپ نیست.

بهترین تلسکوپ، تلسکوپی است که همیشه بتوانید از آن استفاده کنید. حمل و استفاده آسان، معیارهای اصلی برای استفاده از تلسکوپی است که می خواهید از آن با لذت رصد کنید.