سیاهچاله غولآسا: منبع نوترینوی پرانرژِی کیهانی
برای نخستین بار دانشمندان با استفاده از تلسکوپ فضایی پرتو گامای فرمی، منبع نوترینویی پرانرژی را یافتند که از خارج از کهکشان ما آمده بود. این نوترینو ۳/۷ میلیارد سال با سرعتی نزدیک به نور در راه بوده تا سرانجام در زمین آشکارسازی شود. این دورترین منبع نوترینویی است که تا حالا شناسایی شده است؛ تاکنون به جز نوترینوهای پراکنده در زمینه آسمان، فقط دو منبع مجزای نوترینو با قطعیت شناسایی شده بود: خورشید و انفجار ابرنواختری نزدیک در سال ۱۹۸۷.
نوترینوهای پرانرژی ذراتی هستند که به باور دانشمندان در شدیدترین و پرانرژیترین رویدادهای کیهان ایجاد میشوند، مانند ادغام کهکشانها و ریزش ماده به درون سیاهچالههای بسیار پرجرم. آشکارسازی این ذرات که با سرعت اندکی کمتر از سرعت نور حرکت میکنند بسیار دشوار است، زیرا به ندرت با مواد دیگر برهمکنش دارند و به همین سبب است که میتوانند مسافتهای طولانی را بدون اینکه مانعی بر سر راه خود ببینند، طی کنند.
این نوترینو ۳۱ شهریور ۱۳۹۶ در رصدخانه نوترینوی آیس کیوب (IceCube) در نزدیکی قطب جنوب آشکارسازی شد. انرژی آن ۳۰۰ تریلیون الکترون ولت بود، یعنی ۴۵ برابر انرژیای که میتوان در قویترین شتابدهندههای ذرات روی زمین به آن دست یافت. این انرژی عظیم نشان میداد که منشا نوترینو باید جایی خارج از منظومه شمسی باشد. وقتی محل حدودی منبع این نوترینو در آسمان مشخص شد، اخترشناسان سراسر جهان شروع به جستوجوی فورانهایی از تابش الکترومغناطیس در آن حوالی کردند که ممکن بود مرتبط با این رویداد باشد. سرانجام دادههای تلسکوپ فرمی منبع نوترینو را مشخص کرد: کهکشان فعال شناخته شدهای در صورت فلکی جبار که تابش پرتو گامای آن همزمان با رسیدن نوترینو افزایش یافته بود. این کهکشان که TXS 0506 نام دارد، نوعی کهکشان فعال به نام بلازار است؛ سیاهچاله غولپیکر مرکز این نوع کهکشانها میلیونها یا میلیاردها برابر خورشید جرم دارد و از خود فوارههایی از ذرات را با سرعتی نزدیک نور در دو جهت مخالف به بیرون منتشر میکند. در مواردی که تصادفا راستای یکی از این فوارهها به سمت زمین باشد، بلازارها بسیار درخشان و فعال دیده میشوند.
این پژوهش، پیشرفت جدید و مهیجی در حوزه اخترشناسی چند پیامهای (Multimessenger Astronomy) به شمار میرود. در این حوزه، از اطلاعاتی که نوترینوها، پرتوهای کیهانی و امواج گرانشی به همراه خود میآورند در کنار اطلاعات به دست آمده از تابشهای الکترومغناطیس برای شناخت پدیدههای گوناگون کیهان استفاده میشود.
تبلیغات
با ما صفحه اول گوگل را تجربه کنید خرید بک لینک ، بک لینک