لایگو برای سومین بار امواج گرانشی ثبت کرد

دانشمندان برای سومین بار موفق شدند با استفاده از آشکارساز لایگو (LIGO)، امواج گرانشی ناشی از برخورد دو سیاهچاله را ثبت کنند. گروه دانشمندان لایگو، آشکارسازی این امواج را روز پانزدهم دی‌ماه گذشته صورت دادند و خبر آن را روز ۱۱ خرداد/ ۱ ژوئن امسال اعلام و منتشر کردند.

این سومین خبر ردیابی امواج گرانشی به کمک لایگو در دو سال گذشته است و به گفتۀ اعضای گروه، کشف پی‌درپی امواج نشانه‌ای از آن است که سیاهچاله‌ها در این گسترۀ جرم در عالم فراوانند؛ به‌طوری‌که ممکن است وقتی این آشکارساز کار با ظرفیت کاملش را آغاز کند، بتواند تا روزی یک مورد امواج گرانشی دریافت کند.

ثبت مجموعه‌ای از امواج گرانشی به دانشمندان کمک می‌کند تا به چگونگی تولد و ادغام سیاهچاله‌هایی پی ببرند که در این محدودۀ جرم‌، یعنی حدود ده‌ها برابر جرم خورشید، قرار دارند. در مقاله‌ای که دربارۀ یافتۀ اخیر لایگو منتشر شده، دربارۀ چرخش دو سیاهچالۀ اولیه بحث‌هایی مطرح شده است که گامی ابتدایی در شناخت محیط شکل‌گیری سیاهچاله‌ها و سرگذشت آنها تا زمان ادغامشان به شمار می‌رود.

ادغامی که امواج آن در آشکارسازی اخیر لایگو دریافت شده، بین دو سیاهچاله با جرم ۱۹ و۳۱ برابر خورشید رخ داده و از ترکیب آن دو، یک سیاهچاله با ۴۹ برابر جرم خورشید شکل گرفته است (بخشی از جرم ممکن است در فرایند ادغام سیاهچاله‌ها از دست برود). کل این جرم در جسمی به قطر تقریبی ۲۷۰ کیلومتر فشرده شده است. در دو آشکارسازی پیشین لایگو، جرم سیاهچالۀ‌ نهایی به ترتیب ۶۲ و ۲۱ برابر جرم خورشید بود و به‌این‌ترتیب اندازۀ جرم سیاهچالۀ نهایی در مورد ثبت شدۀ جدید، بین دو مورد قبلی قرار دارد. همچنین در کشف جدید، رسیدن امواج گرانشی حاصل از رویدادِ ادغام به ما سه میلیارد سال طول کشیده است؛ به عبارتی، ادغام درفاصلۀ‌ سه میلیارد سال نوری از ما روی داده که تقریباً دو برابر بیشتر از فاصلۀ دو مورد آشکارسازی شدۀ قبلی است.

امواج گرانشی، امواجی انتشار یافته در بافت فضازمان کیهان هستند که گسیل شدن آنها در اثر فرایند ادغام دو سیاهچاله از پیش‌بینی‌های نظریۀ نسبیت عام اینشتین بوده است. از این‌رو نخستین آشکارسازی این امواج در شهریور ۱۳۹۴، تأیید عملی باارزشی برای این نظریه فراهم کرد.

لایگو (LIGO سرواژۀ  Laser Interferometer Gravitational-Wave Observatoryبه معنی رصدخانۀ تداخل‌سنجی لیزری امواج گرانشی)، در ایالات متحده ساخته و با همکاری انگلیس، استرالیا و آلمان تکمیل شده است. این آشکارساز، در سال ۲۰۰۲/۱۳۸۱ کار جست‌وجوی امواج گرانشی را آغاز کرد.