حلقه‎های سیاره گازی غول‌پیکر، علت احتمالی گرفت‌های ستاره PDS 110

ستاره‎شناسان متوجه گرفت‌های منظم و متناوب نور ستارۀ PDS 110 شده‎اند و احتمال می‎دهند که این گرفت‎ها ناشی از گردش یک سیارۀ گازی غول‌پیکر به دور این ستاره باشد که ۵۰ برابر مشتری جرم دارد و دارای حلقه‎هایی از گاز و گرد و غبار است.

هیو آزبورن، یکی از محققان گروه اخترفیزیک دانشگاه وارویک در انگلستان، برای نخستین‌بار متوجه منحنی نوری عجیب این ستاره شد. وی از آن پس به همراه تیم‎های تحقیقاتی از دانشگاه‎های هاروارد و وندربیلت در امریکا و رصدخانۀ لیدن در هلند به کمک داده‎های مراکزWASP  وKELT  به مدت پانزده سال است که فعالیت‎های این ستاره را بررسی می‎کند.

نور این ستاره هر ۸۰۸ روز یک‎بار به مدت دو تا سه هفته به ۳۰ درصد می‎رسد و ستاره‎شناسان گمان می‎کنند که ناشی از گردش سیاره‌ای ناشناخته به دور این ستاره است. دو گرفتِ قابل‌توجه این ستاره در آبان ۱۳۸۷ و دی ۱۳۸۹ مشاهده شدند و اگر واقعاً این گرفت‎ها ناشی از یک سیاره باشد، انتظار داریم که در شهریور امسال شاهد گرفت دیگری نیز باشیم. در شهریورماه، این ستاره به اندازۀ کافی پرنور خواهد بود تا منجمان آماتور در سراسر جهان بتوانند آن را رصد کنند و داده‎های جدیدی به دست آورند. پس از این گرفت مطمئن خواهیم شد که این جرم گرفتی، یک سیاره است.

ازآن‎جایی‌که نور ستاره در طول هر گرفت به سرعت تغییر می‎کند، ممکن است این تغییر ناشی از حلقه‎های جسم گرفتی (سیاره) باشد. اما این حلقه‎ها بسیار بزرگ‎تر از حلقه‎های اطراف زحل هستند. رصد این ستاره در شهریور امسال اهمیت بسیاری دارد، زیرا این فرصت را برای نخستین‌بار مهیا می‎کند تا دانشمندان با دقت جزئیات ساختار پیچیدۀ این ستاره و روند شکل‎گیری اقمار سیارات گازی را در اوایل زندگی یک ستاره بررسی کنند. درنتیجه می‎توانند به دانشی عمیق‎تر دربارۀ آنچه‌ که در منظومۀ شمسی رخ داده است، دست یابند. همچنین، دانشمندان اشاره به این موضوع دارند که ممکن است قمرهایی در کمربند حیات این سیاره وجود داشته باشد که دارای حیات باشند. در صورت تأیید این پیش‎بینی‎ها پس از گرفت امسال،PDS 110  نخستین سیارۀ غول‌پیکر گازیِ حلقه‎دار خواهد بود که دورۀ تناوبی مداری آن شناخته شده است.

ستارۀ PDS 110 که با نام‎هایHD 290380 ، IRAS 05209-0107  و ۲MASS J05233100-0104237 نیز شناخته می‎شود، ده میلیون سال سن و در فاصلۀ ۱/۱۲۵ سال نوری از زمین و در شمال غربی کمربند صورت‌فلکی شکارچی قرار دارد. این ستاره، از نظر ابعاد بزرگ‎تر از خورشید است و دمایی برابر آن دارد.