رویت هلال ماه مبانی و مشکلات Reviewed by Momizat on . به اين مدت دوره تناوب نجومي گفته مي شود. در طي اين مدت زمين نيز در مدار خود به دور خورشيد جا به جا مي شود و ماه را به دنبال خود مي كشاند.گردش ماه موجب مي شود كه به اين مدت دوره تناوب نجومي گفته مي شود. در طي اين مدت زمين نيز در مدار خود به دور خورشيد جا به جا مي شود و ماه را به دنبال خود مي كشاند.گردش ماه موجب مي شود كه Rating: 0
شما اینجا هستید: خانه » مقاله ها » رویت هلال ماه مبانی و مشکلات

رویت هلال ماه مبانی و مشکلات

IMG20385773

به این مدت دوره تناوب نجومی گفته می شود. در طی این مدت زمین نیز در مدار خود به دور خورشید جا به جا می شود و ماه را به دنبال خود می کشاند.گردش ماه موجب می شود که ناظر زمینی آن را به حالتهای مختلفی ببیند که دلیل آن تغییر زاویه خورشید، ماه و زمین است. هنگامی که ماه بین زمین و خورشید قرار دارد هیچ بخشی از ماه برای ناظر زمینی روشن نیست. اصطلاحا” به این لحظه مقارنه ماه و خورشید یا ماه نو گفته می شود. در واقع مقارنه لحظه تولد ماه است .شاید به نظر برسد که در هر ماه قمری باید یک خورشید گفتگی داشته باشیم ولی از آنجا که صفحه مدار ماه با صفحه مدار زمین به دور خورشید زاویه می سازد

AZF_image002

بنابراین در برخی از موارد سایه ماه از بالا یا پایین صفحه مدار زمین می گذرد و خورشید گرفتگی اتفاق نمی افتد. با جابه جا شدن ماه در مدار خود رفته رفته بخشی از آن از خورشید نور می گیرد و هلال ماه تشکیل می شود. حدود هفتاد سال پیش اخترشناسی فرانسوی به نام «آندره دانژون» نشان داد که تا زمانی که جدایی زاویه بین ماه و خورشید به ۷ درجه نرسیده است هلال ماه تشکیل نمی شود. او دلیل این حد را پستی و بلندی های لبه ماه دانست که باعث می شود سایه کوههای ماه بخشهای روشن آن را بپوشاند.

با افزایش سن هلال(مدت زمان گذشته از مقارنه) به تدریج هلال ماه ضخیم تر می شود. حال سوال اینجاست که در چه زمانی هلال ماه قابل مشاهده می شود؟ برای پاسخ به این سوال باید به سراغ رکوردهای رویت هلال ماه برویم .در شامگاه ۲۸ امرداد ۱۳۸۰ ، حجه الاسلام علیرضا موحدنژاد(عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف) موفق شد هلال ماه جمادی الثانی ۱۴۲۲ را با دوربین دوچشمی ۱۵۰×۴۰ رویت کند. در این زمان سن هلال ۱۲ ساعت و ۱۵ دقیقه و جدایی زاویه ای آن از خورشید ۷.۶ درجه بود به این ترتیب رکورد رویت هلال ماه را از آن کشورمان شد. در سال بعد مهندس محسن قاضی میرسعید هلال بسیار جوان رجب ۱۴۲۳ را با سن ۱۱ ساعت و ۴۰ دقیقه رویت کرد و رکورد جدیدی به دست آمد.

عوامل نجومی موثر در رویت هلال ماه

در نگاه اول واضح است که هر چه سن هلال ماه بیشتر باشد، رویت آن آسان تر است. با افزایش سن هلال ، ماه فرصت بیشتری دارد تا از خورشید فاصله بگیرد و سطح درخشان آن بیشتر می شود. اما این تمام ماجرا نیست و عوامل مختلفی در رویت هلال ماه موثر خواهند بود که به چند مورد آن اشاره می شود:

مدت مکث : هلال های شامگاهی پس از غروب خورشید، غروب می کنند. فاصله زمانی بین غروب خورشید و غروب ماه را مدت مکث می گویند. هر چه مدت مکث بیشتر باشد ماه مدت بیشتری در آسمان است و آسمان تاریک تر می شود و امکان رویت فراهم می شود. البته مدت مکث هلال های باریک کمتر از یک ساعت و در برخی از موارد کمتر از ۴۰ دقیقه است. معمولا” چنین هلالهایی بلافاصله پس از غروب خورشید قابل مشاهده نخواهند بود و رصدگر باید دقایقی تحمل کند تا شرایط مناسب فراهم شود.

زمان غروب خورشید : چون هلال ماه شامگاهی پس از غروب خورشید مشاهده می شود. هر چه خورشید دیرتر غروب کند، سن و جدایی زاویه ای هلال افزایش می یابد. بنابراین هر چه به سمت نواحی غربی برویم شرایط رویت هلال بهتر می شود.

فاصله ماه از زمین : از آنحاییکه مدار ماه به دور زمین بیضی است بنابراین مطابق قانون دوم کپلر سرعت گردش ماه به دور زمین ثابت نیست. اگر مقارنه زمانی اتفاق بیافتد که ماه در حوالی حضیض مدارش باشد با سرعت بیشتری از خورشید فاصله می گیرد و جدایی آن سریع تر افزایش می یابد. چنین هلالی در مقایسه با هلال ماه هم سن که در اوج است به مراتب راحت تر رویت می شود.CZ2_image003

 

چرا در تقویم قمری اختلاف ایجاد می شود ؟

با نگاهی به تاریخ نجوم مشخص می شود که بسیاری از اقوام از ماه و تشکیل اهله برای تقویم استفاده می کرده اند. ماه با حرکت خود به دور زمین از حالتی به حالت دیگر می رود. در ابتدای ماه به صورت هلال شامگاهی دیده می شود، پس از چند روز به تربیع اول می رسد که در این حالت ماه یک چهارم مدار خود را طی کرده است. ماه با پیمودن نصف مدار خود به وضعیتی می رسد که تمام سطح روشن ان مقابل زمین است که به آن ماه کامل(بدر) می گوییم. همین مراحل به طور معکوس تا ماه نو بعدی طی خواهد شد. به فاصله زمانی بین دو ماه نو متوالی دوره تناوب هلالی گفته می شود که به طور میانگین ۲۹.۵۳ روز است و طول متوسط یک ماه قمری می باشد. از آنجا که طول ماه در تقویم نمی تواند ععد غیر صحیح باشد بنابراین هر ماه در تقویم قمری ۲۹ یا ۳۰ روز می باشد.

در تقویم هجری قمری قراردادی ماههای به طور متوالی ۲۹ و ۳۰ روز در نظر گرفته می شود.در تقویم هجری قمری مورد استفاده کشورهای اسلامی بر اساس معیارها و ضوابطی ۲۹ یا ۳۰ روزه بودن ماه تعیین می شود.

مطابق حکم شرعی اگر هلال ماه در شامگاه ۲۹ ام ماه رویت شود، آن ماه به پایان رسیده است و فردا روز اول ماه بعد است ولی اگر هلال ماه در شامگاه روز ۲۹ ام رویت نشد ماه ۳۰ روزه می باشد.

حال سوال اینجاست که چرا در تقویم هجری قمری اختلاف پیش می آید؟

به دلیل اهمیت نجومی و فقهی پیش بینی رویت هلال ماه همواره مورد توجه منجمین اسلامی بوده است. مشکل تقویم هجری قمری از سه مقوله نجومی ، انسانی و فقهی قابل بررسی است. امروزه با وجود نرم افزارهای نجومی مختلف محاسبه موقعیت و مشخصات ماه کار ساده ای است اما از آنجا که مسئله رویت یک امر انسانی است و بحث رویت امری است که با توجه به افراد و شرایط مختلف متغیر است بنابراین باعث بروز عدم قطعیت در پیش بینی می شود. اختلاف فتوا در مورد رویت هلال ماه بحثی است که می تواند موجب اختلاف شود.

957_image004

امروزه منجمین برای پیش بینی رویت هلال ماه از معیارهای مختلفی استفاده می کنند. این معیارها بر اساس رصدهای انجام شده طی قرون اخیر طراحی شده است. بنابراین تقویم نویس با مقایسه مشخصه های نجومی ماه با معیارها و رکوردهای به دست آمده در مورد رویت هلال ماه اظهار نظر می کند. هر چند که معیارهای رویت هلال اختلافاتی را با یکدیگر نشان می دهند ولی نتایج علمی رصدها باعث می شود که خطای پیش بینی ها به تدریج کاهش یابد.

اما مشکل اصلی وجود ضوابط متفاوت در کشورهای اسلامی برای شروع ماه می باشد. به عنوان مثال ملاک کشور عربستان برای شروع ماه رویت هلال نیست. از چند سال پیش مسولین کشور عربستان ضابطه ای را برای تقویم ام القری تعیین کرده اند. مطابق آن اگر مقارنه ماه و خورشید پس از غروب خورشید اتفاق افتد و در شهر مکه ماه پس از خورشید غروب کند فردای آن روز اول ماه بعد می باشد. این ظابطه لزوما” به معنی رویت پذیر بودن هلال ماه نیست. از آنجا که بسیاری از کشورهای اسلامی از عربستان تبعیت می کنند. این امر باعث می شود که بین تقویم ما با بسیاری از کشورها اختلاف ایجاد شود و گاهی اوقات ممکن است این اختلاف به دو روز نیز برسد ولی این به هیچ وجه به این معنی اشکال در تقویم ما نیست. همواره ایرانیان در زمینه نجوم پیشرو بوده اند و تقویم ما یکی از دقیق ترین تقویم ها است.

امیر حسن زاده

مرکز تقویم موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران

و

انجمن علمی پژوهشی نجم شمال

منبع :مرکز تقویم موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران , انجمن ع

درباره نویسنده

تعداد نوشته ها : 1543
  • تبلیغات

    با ما صفحه اول گوگل را تجربه کنید خرید بک لینک ، بک لینک

  • ارسال یک دیدگاه

    بازگشت به بالا