بارش شهابی برساووشی

مقدمه

وقتی ذرات گرد وغباری که در فضای بین سیارات قرار دارند وارد جو زمین می شوند در اثر سرعت بالا و اصطکاک شدید به وجود آمده می سوزند و به صورت شهاب دیده می شوند. در آسمانی صاف و تاریک ممکن است در هر ساعت چند  شهاب مشاهده کنید که در نقاط مختلف آسمان ظاهر و به سرعت محو می شوند. اما در شبهای خاصی از سال تعداد شهابها به یکباره زیاد می شود که به این پدیده «بارش شهابی»  گفته می شود. بارش های شهابی در اثر ورود توده ای از ذرات به جو زمین به وجود می آیند. این ذرات با سرعت های زیاد(چند ده کیلومتر در ثانیه) و تقریبا” به طور موازی وارد جو می شوند. در نتیجه از دید ناظر زمینی به نظر می آید که همه شهابها از یک نقطه آسمان خارج می شوند که به این نقطه کانون بارش گفته می شود.

کانون بارش در هر صورت فلکی باشد، بارش شهابی به نام آن خوانده می شود. منشاء بسیاری از بارش های شهابی، دنباله دارها هستند. این صخره های یخی با حرکت خود ذرات ریزی به جا می گذارند. با  نزدیک شدن دنباله دار به خورشید تعداد ذرات به جا مانده افزایش می یابد. بنابراین مدار دنباله دار مملو از ذراتی می شود که با همان سرعت دنباله دار و تقریبا” در همان مدار به دور خورشید گردش می کنند. به دلیل حرکت متناوب زمین به دور خورشید ، سیاره ما در زمان مشخصی از سال به نزدیکی مدار دنباله دار می رسد و با برخورد به این ذرات بارش شهابی رخ می دهد.

تاریخچه

بارش شهابی برساووشی یکی از معروفترین بارش های شهابی سالیانه است که در۲ ۲-۲۱ مرداد به اوج فعالیت خود می رسد. شاید به جرات بتوان گفت که بارش شهابی برساووشی، یکی از شورانگیزترین فستیوالهای سالیانه نجومی باشد که در شب های گرم تابستان منجمان آماتور را گردهم می آورد. نخستین گزارشات رصد این بارش به بیش از ۲۰۰۰ سال پیش بر می گردد که در شرق دور(چین،ژاپن و …) ثبت شده است. دنباله دار منشاء بارش برساووشی دنباله دار سویفت-تاتل است که در سال ۱۸۶۲ توسط لوییس سویفت از نیویورک و هورس تاتل از رصدخانه هاروارد کشف شد. چند سال پس از کشف این دنباله دار بود که «شیاپارلی» با کمک محاسباتش نشان داد که دنباله دار سویفت-تاتل منشاء بارش شهابی است. این اولین بار بود که ارتباط بارش شهابی و دنباله دار به اثبات می رسید. افزایش فعالیت بارش برساووشی در سالهای ۶۳-۱۸۶۱ تایید کننده این مطلب بود. دوره تناوب دنباله دار سویفت-تاتل حدود ۱۳۰ سال است و آخرین بار در اوایل ده ۱۹۹۰ به حضیض خود رسید و در سالهای ۱۹۹۲و ۱۹۹۱ سرعت ساعتی سمت الراسی(ZHR) آن به بیش از ۲۰۰ رسید. اما در سالهای بعد  بارش برساووشی به فعالیت معمول خود ادامه داد تا اینکه همانطور که انتظار می رفت در سال گذشته در سال گذشته ZHR  این بارش به ۲۰۰ رسید.

امسال چه خبر؟

بارش شهابی برساووشی ۲۷ تیر هر سال همزمان با برخورد زمین با توده ذرات فعال می شود و تعداد شهابهای آن به تدریج افزایش می یابد تا در حوالی ۲۲ مرداد به اوج خود می رسد. در این هنگام زیر آسمان تاریک می توان شاهد ۶۰-۴۰ شهاب در ساعت بود.پس از آن تعداد شهابها به تدریج کاهش می یابد تا اینکه در ۳ شهریور با خروج زمین فعالیت آن به پایان می رسد. در سال گذشته مطابق پیش بینی افزایش قابل توجهی در تعداد  شهابهای برساووشی رخ داد. امسال نور ماه مزاحم رصد نخواهد بود. زمان اوج اصلی بارش روز ۲۱ مرداد  ساعت ۲۳ به وقت رسمی ایران پیش بینی شده است. که رصدگران ایرانی شانس خوبی برای مشاهده آن خواهند داشت. در این زمان ماه در افق غرب در حال غروب است و کانون بارش در افق شمال شرق طلوع کرده است.بررسی داده های  رصدی سالهای ۹۹-۱۹۹۷ نشان می دهد که ممکن است بیشینه دیگری در طول خورشیدی ۱۴۰.۴ (۲۲ مرداد ساعت ۷ صبح) رخ دهد.

علاوه بر این Mikiya Sato از ژاپن وضعیت توده ذرات به جا مانده از دنباله دار سویفت-تاتل را در سالهای مختلف بررسی کرده است. نتایج او نشان می دهد که توده ذرات ۱۴۷۹ در فاصله بسیار نزدیکی از مدار زمین قرار دارد.زمین در ساعت  UT 9  روز ۲۱ مرداد با آن برخورد می کند اما به دلیل چگالی کم ذرات آن ،افزاشی فعالیت جندان قابل توجه نخواهد بود.

Vaubaillon  J.(از مرکزIMCCE   فرانسه) نتیجه متفاوتی به دست آورده است. محاسبات او نشان می دهد که اوج در UT  ۳:۵۴  روز ۲۱ مرداد رخ می دهد.

موقعیت توده ذرات مطابق محاسبات Sato

در هر صورت بارش شهابی امسال فعالیت معمولی( ZHR~100) خواهد داشت و زمان بیشینه آن پهن خواهد بود. بنابراین رصد شهابهای درخشان این بارش را  می توانید از شامگاه جمعه ۲۱ مرداد  تا صبح ۲۲ مرداد  ادامه دهید و به رصد و  ثبت بارش شهابی بپردازید.