اختر‌شناس شانسی

باور بفرمایید اختر‌شناسان آدمهای جالبی هستند (و صد البته منجم نما‌ها جالب‌تر!). شاید علتش این باشد که علم نجوم فقط آدم‌های جالب را به خودش جذب می‌کند. یک نمونه‌اش آقای هارلو شِیپلی است که از بزرگ‌ترین اختر‌شناسان قرن بیستم بود. او نخستین کسی بود که واقعاً دریافت راه شیری بسیار بزرگ‌تر از آن است که تا پیش از آن گمان می‌رفت و اینکه خورشید در مرکز آن قرار ندارد. بگذارید ماجرایش را بگویم.

هارلو شیپلی در سال ۱۸۸۵ میلادی در می‌سوریِ آمریکا به دنیا آمد. کلاس پنجم دبستان بود که تَرک تحصیل کرد و مشغول درس خواندن در خانه شد. پس از مدتی مطالعهٔ شخصی، گزارشگر روزنامه شد؛ آن هم در بخش اخبار جنایی. شیپلی دوباره به مدرسه رفت و دورهٔ شش سالهٔ دبیرستان را در دو سال گذراند و شاگرد اول شد.

وقتی ۲۲ سالش شد به دانشگاه میسوری رفت تا روزنامه نگاری بخواند اما متوجه شد که ترم بعدیِ این رشته یک سال دیگر شروع می‌شود. شیپلی حوصلهٔ صبر کردن نداشت بنابراین تصمیم گرفت رشتهٔ دیگری بخواند؛ اما چه رشته‌ای؟ چیزی به فکرش نرسید. پس به سراغ فهرست رشته‌ها رفت و به خودش گفت: «در اولین رشته‌ای که ببینم ثبت نام می‌کنم». فهرستِ رشته‌ها الفبایی بود و بنابراین با حرف A شروع می‌شد. نخستین رشته Archaeology (باستان‌شناسی) بود که از خواندن آن صرف نظر کرد. بعد‌ها که علت را پرسیدند گفت: «اصلاً نمی‌دانستم چطور تلفظ می‌شود». پس به سراغ رشتهٔ دومِ فهرست رفت که دست بر قضا Astronomy (اختر‌شناسی) بود و به این ترتیب تبدیل شد به یکی از بزرگ‌ترین اختر‌شناسان قرن بیستم.

هارلو شیپلی در دههٔ ۱۳۲۰/۱۹۴۰ در بنیان گذاشتن انجمن‌های علمیِ دولتی کوشید و امروزه کمتر کسی می‌داند که قرار گرفتن حرف S در نام UNESCO را مدیون او هستیم. نام «یونسکو» از سَرواژه‌های عبارتی انگلیسی به معنای «سازمان آموزشی، علمی، و فرهنگی ملل متحد» گرفته شده است و حرف S در آن مربوط به واژهی Scientific (علمی) است که با تلاش شیپلی به نام این سازمان افزوده شد.

در ضمن، هارلو شیپلی در سراسر عمرش به رشتهٔ دیگری هم علاقه‌مند بود و آن را عاشقانه دنبال می‌کرد: مور‌شناسی یا‌‌ همان بررسی زندگی و رفتار مورچگان!